Sukcesja prowadzonej działalności gospodarczej ma fundamentalne znaczenie dla każdego przedsiębiorcy, zamierzającego przekazać dalsze prowadzenie biznesu oraz zabezpieczyć finansową przyszłość swoją oraz swoich najbliższych. Pogodzenie przedmiotowych kwestii staje się szczególnie utrudnione w przypadku śmierci właściciela przedsiębiorstwa.
Obecne regulacje polskiego prawa spadkowego nakazują odpowiedni podział majątku zmarłego pomiędzy osoby wskazane w treści testamentu (spadkobiercy testamentowi) lub ustalone zgodnie z treścią przepisów Kodeksu cywilnego (spadkobiercy ustawowi). W konsekwencji dochodzi najczęściej do rozdrobnienia struktury właścicielskiej poszczególnych podmiotów skupionych wcześniej w ręku jednej bądź kilku osób. Tego typu sytuacje mogą prowadzić do powstania trudnych do zażegnania konfliktów prowadzących do podziału przedsiębiorstwa (i konsekwencji osłabienia jego pozycji rynkowej), jak również do jego sprzedaży lub likwidacji.
Sytuację komplikuje dodatkowo instytucja zachowku, która nakazuje przekazanie przez spadkobierców odpowiedniej kwoty na rzecz osób najbliższych (spadkobierców ustawowych) bez względu na treść testamentu. Wartość zachowku w większości przypadków wynosi jedną drugą wartości udziału spadkowego, którą pominięty spadkobierca ustawowy otrzymałby przy dziedziczeniu ustawowym. W sytuacjach szczególnych wartość zachowku może wynosić aż dwie trzecie wartości udziału spadkowego. W przypadku odziedziczenia majątku o dużej wartości w postaci przedsiębiorstwa zdarzają się sytuacje, iż spadkobiercy wskazani w testamencie zmuszeni są do sprzedaży przedsiębiorstwa lub jej części udziałów/akcji celem spełnienia roszczeń pominiętych spadkobierców ustawowych z tytułu zachowku. W związku z powyższym nawet wskazanie w testamencie tylko jednego spadkobiercy nie będzie rozwiązywać problemów związanych z dalszym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa.
Problem ten staje się jeszcze bardziej widoczny w przypadku przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą przy użyciu więcej niż jednego podmiotu. Najczęściej problem ten pojawia w przypadku prowadzenia działalności w formie zgrupowania powiązanych ze sobą spółek, zwaną również holdingiem.
To właśnie poprzez wzajemną współpracę podmiotów zrzeszonych w ramach holdingu możliwe jest osiągnięcie efektu synergii, poprawy pozycji rynkowej wszystkich spółek zrzeszonych w holdingu, jak również dywersyfikacji ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Powyższe kwestie implikują konieczność wprowadzenia do porządku prawnego takiej instytucji, która zapewni płynną sukcesję biznesu oraz zapobiegnie w przyszłości konfliktom pomiędzy samymi sukcesorami. Instytucją taką ma być niewątpliwie fundacja prywatna (rodzinna).
Potencjalnym rozwiązaniem opisanego problemu mogłaby stać się znana ustawodawstwom państw Europy Zachodniej instytucja fundacji prywatnej, zwanej niekiedy fundacją rodzinną.
Charakterystyka fundacji prywatnej
Instytucja fundacji prywatnej, przyjęta w państwach Europy Zachodniej, wzorowana jest na znanej z systemu prawa anglosaskiego instytucji trustu.
Jakkolwiek prawno porównawcza analiza ustawodawstw poszczególnych państw wskazuje na pewne specyficzne regulacje dotyczące instytucji fundacji prywatnej, możliwe jest wyróżnienie następujących cech wspólnych:
- Fundacja prywatna jest osobą prawną;
- Może zostać założona przez osobę prywatną w każdym celu prawnie dopuszczalnym;
- Osoba zakładająca fundację prywatną – fundator – przekazuje na rzecz fundacji majątek oraz określa jej cele statutowe;
- Fundacja prywatna nie może prowadzić działalności gospodarczej, jednakże w ramach majątku przekazanego na jej rzecz mogą znajdować się również udziały lub akcje spółek prawa handlowego;
- Wyróżnić należy zarówno osoby zarządzające fundacją, jak i jej beneficjentów – tj. osoby, na rzecz których przekazywane są środki gromadzone przez fundację.
Reasumując, podstawową różnicą pomiędzy znaną obecnie prawu polskiego instytucją fundacji (tzw. fundacji publicznej), a znaną porządkom prawnym państw Europy Zachodniej fundacją prywatną jest możliwość niemal dowolnego ukształtowania celu takiej fundacji.
W ten sposób jeden podmiot, jakim jest fundacja prywatna, może zostać właścicielem wszystkich przedsiębiorstw (poprzez nabycie udziałów i akcji w spółkach handlowych) należących wcześniej do fundatora. W przypadku przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą za pomocą holdingu o strukturze, w której jednemu podmiotowi (spółce-matce) przysługuje bezpośrednio lub pośrednio pakiet kontrolny akcji lub udziałów w pozostałych podmiotach (spółkach-córkach lub spółkach-wnuczkach), celem zachowania kontroli nad wszystkimi spółkami działającymi w ramach holdingu wystarczające będzie zatem przekazanie na rzecz fundacji jedynie udziałów w ww. spółce-matce.
W związku z powyższymi informacjami wskazać należy na następujące najważniejsze zalety związane z wprowadzeniem instytucji fundacji prywatnej:
- Możliwość zachowania charakteru firmy rodzinnej przez przedsiębiorstwo – to od wyłącznej decyzji fundatora zależy, jaki podmiot stanie na czele oraz kto będzie beneficjentem fundacji;
- Uniknięcie rozdrobnienia majątku firmy rodzinnej w ramach zamian pokoleniowych;
- Uniemożliwienie przejęcie lub sprzedaży przedsiębiorstwa zarówno w całości, jak i w części (sprzedaż udziałów lub akcji przez spadkobierców będących mniejszościowymi wspólnikami lub akcjonariuszami podmiotów).
- Zabezpieczenie interesów majątkowych członków rodziny poprzez umożliwienie rodzinie fundatora (a nawet przyszłym pokoleniom) korzystania ze zgromadzonego majątku, przy jednoczesnym określeniu przez fundatora zasad kontroli i nadzoru nad biznesem;
- Możliwość swobodnego ustalenia przez fundatora reguł zarządzania i wykorzystywania majątku fundacji zarówno za jego życia, jak i po jego śmierci, często wprowadzając zapisy determinujące profesjonalizację struktury firmy rodzinnej;
- Zabezpieczenie zarówno interesu przedsiębiorstwa, jak i spadkobierców fundatora (beneficjentów fundacji).
Obecnie, przez polskiego ustawodawcę podjęte zostały prace legislacyjne celem przygotowania regulacji wprowadzających fundację prywatną do rodzimego porządku prawnego. Główne założenia planowanych regulacji przedstawione zostaną w osobnej publikacji.
0 Komentarzy