Niniejsza publikacja jest drugą częścią cyklu artykułów dotyczących omówienia zarysu zmian tzw. prawa holdingowego w Kodeksie spółek handlowych („KSH”). Zapraszamy do zapoznania się z częścią pierwszą.
Wiążące polecenia – co to jest?
Podstawową instytucją prawną, która ma zapewnić spółce dominującej sprawne zarządzanie grupą spółek, jest wiążące polecenie kierowane przez spółkę dominującą do spółki zależnej. Wiążące polecenie wydaje zarząd spółki dominującej, uprawnienie to nie przysługuje radzie nadzorczej spółki dominującej. Wiążące polecenie musi być uzasadnione interesem grupy spółek.
Wiążące polecenie – jak wygląda?
Wiążące polecenie może zostać wydane w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności. Wskazuje ono co najmniej na:
1. oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
2. interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia;
3. spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia, o ile występują;
4. przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.
Wykonanie i odmowa wykonania wiążącego polecenia – uchwała zarządu
Przed wykonaniem wiążącego polecenia zarząd spółki zależnej jest obowiązany podjąć uchwałę w przedmiocie wykonania takiego polecenia. Uchwała powinna zawierać minimum elementy wskazane powyżej.
Spółka zależna powinna poinformować spółkę dominującą o podjęciu uchwały o wykonaniu wiążącego polecenia albo uchwały o odmowie wykonania wiążącego polecenia.
W przypadku braku zaistnienia przesłanek do odmowy wykonania wiążącego polecenia zarząd spółki zależnej powinien podjąć uchwałę o jego wykonaniu.
Nowelizacja odróżnia dwie kategorie grup spółek dotyczące przesłanek odmowy wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia spółki dominującej, przewidując dla każdej z nich odmienne rozwiązania, a także zakresu odpowiedzialności spółki dominującej względem spółki zależnej w przypadku, gdyby wykonanie wiążącego polecenia wyrządziło tej ostatniej szkodę.
Kategorie te są następujące:
1. do pierwszej kategorii należą spółki dominujące posiadające swoje spółki jednoosobowe;
2. do drugiej kategorii należą spółki dominujące bezpośrednio (samodzielnie) bądź pośrednio (z innymi wspólnikami albo akcjonariuszami spółki zależnej) sprawujące kontrolę nad pozostałymi spółkami zależnymi, w których występują wspólnicy albo akcjonariusze mniejszościowi nie powiązani kapitałowo bądź w inny sposób ze spółką dominującą.
Istotne jest, ze każda spółka zależna należąca do grupy spółek ma obowiązek odmówić wykonania polecenia spółki dominującej, gdyby jego wykonanie groziło bądź prowadziło do niewypłacalności lub zagrożenia niewypłacalnością spółki zależnej.
Spółki zależne uczestniczące w grupie spółek, inne niż jednoosobowe, mają obowiązek odmówić wykonania wiążącego polecenia spółki dominującej, gdy istnieje uzasadniona obawa, że jego wykonanie jest sprzeczne z interesem spółki zależnej należącej do grupy spółek oraz może wyrządzić tej spółce szkodę, która nie zostanie naprawiona.
Inne mechanizmy niż wiążące polecenia
Mechanizmy prawne przewidziane w nowelizacji pozwalające spółce dominującej zarządzać grupą spółek, poza wiążącymi poleceniami, to:
1. prawo dostępu do informacji spółki dominującej o spółkach zależnych. W ramach grupy spółek spółka dominująca ma prawo przeglądać wszelkie księgi i dokumenty spółki zależnej oraz żądać od niej udzielenia informacji. Spółka dominująca nie musi w żaden sposób uzasadniać swojego żądania. Może je wystosować w każdym czasie, według swojego uznania. Jednocześnie w sytuacji braku udostępnienia ksiąg i dokumentów lub braku udzielenia informacji, spółka dominująca może złożyć wniosek do sądu rejestrowego o zobowiązanie zarządu spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek do udostępnienia ksiąg i dokumentów lub udzielenia informacji;
2. prawo rady nadzorczej spółki dominującej do sprawowania stałego nadzoru nad spółkami zależnymi uczestniczącymi w grupie spółek, ale tylko w zakresie realizacji interesu grupy spółek. Nadzór ma charakter stały i może być wyłączony lub ograniczony umową albo statutem spółki dominującej lub spółki zależnej;
3. prawo do przymusowego wykupu udziałów albo akcji należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej tzw. squeeze out. Przymusowy wykup może zostać zastosowany wyłącznie w sytuacji, gdy spółka dominująca w danej grupie spółek posiada bezpośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej. Umowa albo statut spółki dominującej i zależnej mogą przewidywać jednak łagodniejsze warunki stwarzające możliwość wykupienia udziałów lub akcji. Uprawnienie do wykupu można przyznać spółce dominującej posiadającej nie tylko bezpośrednio, ale również pośrednio, minimum 75% udziałów lub akcji spółki zależnej. Przymusowy wykup udziałów lub akcji jest dokonywany po cenie ustalonej przez biegłego wybranego przez walne zgromadzenie (w przypadku spółki akcyjnej) lub zgromadzenie wspólników (w przypadku sp. z o.o.) , chyba że obejmuje akcje spółek, które są notowane na rynku regulowanym. Wówczas wykup akcji następuje po cenie notowanej na rynku regulowanym, według przeciętnego kursu z ostatnich trzech miesięcy przed powzięciem uchwały w przedmiocie wykupu.
Odpowiedzialność członków organów
Nowelizacja przewiduje wyłączenie odpowiedzialności cywilnoprawnej zarządców spółki zależnej oraz członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej i likwidatora spółki dominującej działających w interesie grupy spółek.
Prawo holdingowe przewiduje odpowiedzialność spółki dominującej za skutki wydania wiążącego polecenia, wykonanego następnie przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek.
Jest to odpowiedzialność wobec:
1. spółki zależnej (z uwzględnieniem obowiązku lojalności wobec spółki zależnej podczas wydawania i wykonania wiążącego polecenia, którego wypełnienie treścią nastąpi w toku stosowania prawa), przy czym:
a. w przypadku jednoosobowej spółki zależnej bądź spółki zależnej, w której spółka dominująca może co do zasady samodzielnie podejmować kwalifikowane uchwały na zgromadzeniu wspólników (walnym zgromadzeniu), odpowiedzialność ta istnieje tylko wówczas, gdy wyrządzona spółce zależnej szkoda w wyniku wykonania wiążącego polecenia spółki dominującej doprowadziła do niewypłacalności spółki zależnej;
b. w odniesieniu do pozostałych spółek zależnych, przesłanki odpowiedzialności spółki dominującej za szkodę wyrządzoną spółce zależnej w wyniku wykonania wiążącego polecenia zostały sformułowane w sposób ogólny i wiążą się one z naruszeniem interesu grupy spółek;
2. wierzycieli spółki zależnej w sytuacji, gdy egzekucja przeciwko spółce zależnej okaże się bezskuteczna, zaś szkoda występująca u wierzycieli spółki zależnej powstała w wyniku stosowania się przez tą spółkę do wiążącego polecenia spółki dominującej oraz wskutek okoliczności, za które spółka dominująca ponosi winę;
3. wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej.
Ochrona wspólników i akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej
Mechanizmy prawne przewidziane w nowelizacji zapewniające ochronę wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek to przede wszystkim:
1. obowiązek spółki zależnej sporządzenia sprawozdania o jej powiązaniach umownych ze spółką dominującą za okres ostatniego roku obrotowego, które to sprawozdanie obejmuje w swej treści wskazanie wiążących poleceń wydawanych tej spółce przez spółkę dominującą;
2. prawo do żądania wyznaczenia przez sąd rejestrowy firmy audytorskiej w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek (prawo to przysługuje wspólnikowi lub wspólnikom mniejszościowym albo akcjonariuszowi lub akcjonariuszom mniejszościowym spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek reprezentujący co najmniej 10% kapitału zakładowego);
3. prawo do przymusowego odkupu udziałów albo akcji należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej, tzw. sell-out. Wspólnik
mniejszościowy spółki zależnej, w której spółka dominująca posiada przynajmniej 90% udziałów lub akcji, będzie mógł żądać przymusowego odkupienia swoich udziałów lub akcji przez spółkę dominującą. Uprawnienie to wspólnik mniejszościowy może wykonać nie częściej niż raz w roku obrotowym, nie wcześniej jednak niż w ciągu trzech miesięcy od ujawnienia w rejestrze KRS uczestnictwa w grupie spółek oraz jeżeli reprezentuje nie więcej niż 10% kapitału zakładowego spółki zależnej. W razie zgłoszenia żądania odkupu udziałów albo akcji spółki zależnej przez więcej niż jednego wspólnika albo akcjonariusza tej spółki, termin dokonania odkupu wspólnika określi zarząd spółki dominującej. Wykup, zarezerwowany dotychczas dla spółek akcyjnych jest odtąd możliwy także w spółkach z ograniczonych odpowiedzialność uczestniczących w grupie spółek, natomiast względem takich spółek akcyjnych zwiększono próg posiadanych udziałów akcjonariuszy mniejszościowych z 5% do 10%.
Stosowanie przepisów o grupie spółek
Przepisy o grupie spółek dotyczące spółki zależnej stosuje się odpowiednio do spółki powiązanej ze spółką dominującą, jeżeli umowa albo statut spółki powiązanej tak stanowią.
Natomiast przepisów ustawy o spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek nie stosuje się do:
1. spółki publicznej;
2. spółki, która jest spółką w likwidacji i rozpoczęła podział swego majątku albo jest spółką w upadłości;
3. spółki będącej podmiotem objętym nadzorem nad rynkiem finansowym w rozumieniu przepisów ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 660).
Podsumowanie
Niniejsza publikacja jest drugą częścią cyklu artykułów dotyczących omówienia zarysu zmian w KSH. W najbliższych dniach zostanie opublikowana kolejna część dotyczącą funkcjonowania zarządu w spółkach kapitałowych.
W razie jakichkolwiek dalszych pytań oraz wątpliwości pozostajemy do Państwa dyspozycji i zapraszamy do kontaktu.
Zespół Prawa Spółek i Transakcji
Sobczyńscy i Partnerzy | FSG Prawo
Michał Sobczyński partner zarządzający/adwokat
Orest Ochocki radca prawny
Kamil Misiak radca prawny
Agnieszka Raczewska radca prawny
Krzysztof Mydlak radca prawny
Jakub Krzywoń aplikant radcowski
Mateusz Karliński prawnik
0 Komentarzy