Dzień 1 stycznia 2025 roku będzie początkiem wprowadzania na szerszą skalę systemu kaucyjnego na opakowania po napojach w Polsce. Będzie to kolejny krok w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Dnia 13 października 2023 roku weszła w życie ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, Dz.U.2023.1852 (dalej jako: ,,Nowelizacja”). Nowelizacja wprowadza zmiany do ustawy z dnia 13 czerwca 2013 roku o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, Dz.U.2023 r.1658 (dalej jako: ,,Ustawa”), które powodować będą dodatkowe ograniczenia w korzystaniu z opakowań na napoje – nie tylko plastikowych. Celem Nowelizacji jest osiągnięcie 90% poziomu selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym do 2029 roku.
Nasi prawnicy omawiali kwestię ograniczeń w używaniu plastikowych produktów jednorazowego użytku w artykule z dnia 2 czerwca 2023 roku ,,Dyrektywa plastikowa”, w kontekście Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 roku dotyczącej zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko:
W tamtym artykule omówiliśmy temat jednorazowych opakowań plastikowych, w tym częściowy zakaz ich używania oraz nowe obowiązki związane z ich wprowadzaniem.
W niniejszym artykule przedstawiamy kluczowe zmiany, wskazujemy, kiedy zaczną obowiązywać, dlaczego warto już teraz podjąć działania umożliwiające terminowe wdrożenie nowych obowiązków. Jest to szczególnie ważne, ponieważ zmiany będą dotyczyć bardzo szerokiego grona podmiotów, a za naruszenie przepisów będą grozić kary pieniężne.
Główne założenia Nowelizacji
Nowelizacja ma na celu przystosowanie systemu kaucyjnego do funkcjonowania na terenie całej Polski. Dostęp do niego ma być powszechny i równy dla użytkowników końcowych. Zasadnicza zmiana polega na eliminacji obowiązku okazania dowodu zakupu produktu w opakowaniu na napoje, by uzyskać zwrot kaucji. Jest to dużą nowością w kontekście tego, że dzisiaj takie potwierdzenie jeszcze jest wymagane.
Jakie opakowania objęte będą obowiązkową kaucją?
Zgodnie z Nowelizacją system kaucyjny będzie dotyczył opakowań na napoje, w tym butelek z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3 litrów, puszek metalowych o pojemności do 1 litra oraz butelek szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra.
Dla podmiotów wprowadzających na rynek produkty w tych opakowaniach kluczowy jest nowy obowiązek informacyjny. Będą one zobowiązane do odpowiedniego oznakowania produktów, objętych systemem kaucyjnym, w tym wskazania wysokości kaucji, naliczanej na dany produkt. W załączniku do Ustawy przedstawiono graficzny wzór takiego oznakowania wraz z podstawowymi wymogami, które takie oznakowanie musi spełniać.
Jakich podmiotów dotyczy zmiana?
Podmioty, objęte nowymi obowiązkami można podzielić na dwie grupy. Pierwsza to tzw. podmioty reprezentujące system kaucyjny, które zajmują się selektywną zbiórką opakowań i odpadów opakowaniowych, odbiorem tych odpadów z jednostek handlu detalicznego i hurtowego, prowadzeniem ewidencji, jak i również rozliczeniem kaucji z tymi jednostkami.
Druga kategoria podmiotów to przedsiębiorcy prowadzący jednostki handlu detalicznego lub hurtowego, oferujący napoje w opakowaniach. Rodzaj nałożonych na takich przedsiębiorców obowiązków będzie zależeć od powierzchni sprzedaży.
- W przypadku powierzchni nie większej niż 200 m2, dany podmiot prowadzący jednostkę objęty będzie systemem kaucyjnym w zakresie co najmniej pobierania kaucji.
- W przypadku powierzchni powyżej 200 m2, podmiot będzie objęty systemem kaucyjnym w zakresie pobierania i zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych.
- Z kolei w przypadku powierzchni powyżej 2000 m2, dany podmiot będzie dodatkowo zobowiązany do prowadzenia na własny koszt selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych po produktach w opakowaniach, które znajdują się w ofercie handlowej tej jednostki, wg. rodzajów opakowań, z których powstały odpady (z wyłączeniem opakowań objętych systemem kaucyjnym).
Warto też zaznaczyć, że mniejsze jednostki, na które Nowelizacja nakłada obowiązki niższego szczebla, mogą zdecydować się na udział w systemie kaucyjnym na wyższym poziomie, niż wymagany.
Obowiązek zawarcia umowy
Podmioty o powierzchni sprzedaży do 200 m2 i powyżej 200 m2 mają obowiązek zawarcia umowy z podmiotem reprezentującym system kaucyjny. Umowa musi określać zasady rozliczania kaucji oraz zasady zbierania i przekazywania opakowań i odpadów opakowaniowych.
Podkreślić należy istnienie obowiązku zawarcia umowy z osobą upoważnioną do reprezentacji podmiotu. Zgodnie przepisami Nowelizacji dotyczącymi systemu kaucyjnego ta umowa musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności i musi być przechowywana przez 5 lat od licząc od pierwszego dnia roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, w którym ta umowa przestała obowiązywać.
Obowiązek ewidencjonowania – co będzie podlegało ewidencji?
Nowelizacja wprowadza również konieczność ewidencjowania opakowań i odpadów opakowaniowych sytemu kaucyjnego. Obowiązek ten nakładany jest na podmioty, które:
- prowadzą jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego lub prowadzą inny punkt zbierający opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym;
- uczestniczą w systemie kaucyjnym w zakresie co najmniej pobierania i zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych.
Mając na uwadze powyższe kryteria, obowiązek ten będzie dotyczył jednostek handlu detalicznego i hurtowego o powierzchni sprzedaży o powierzchni powyżej 200 m2. Omawiany obowiązek dotyczy zapisywania:
- liczby nabytych i sprzedanych produktów będących napojami w opakowaniach na napoje objęte systemem kaucyjnym;
- liczby zwróconych opakowań i odpadów opakowaniowych;
- wysokość pobranych, zwróconych i niezwróconych kaucji.
Jednostki poniżej 200m2 muszą ewidencjonować jedynie liczbę nabytych i sprzedanych produktów będących napojami w opakowaniach na napoje objęte systemem kaucyjnym.
Obowiązek przechowywania ewidencji również został wyznaczony na 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, którego te informacje dotyczą. Warto jednak zauważyć, że ewidencja może być prowadzona w formie elektronicznej, jak i papierowej.
Kary za brak stosowania przepisów
Wprowadzenie systemu kaucyjnego na taką skalę stanowi znaczące wyzwanie, które już dzisiaj wywołuje sprzeciw. Aby zapewnić zgodność z nowymi wymogami, ustawodawca wprowadził szereg kar pieniężnych za ich naruszenie. Przykładowo, karze pieniężnej będzie podlegać podmiot, który nie pobiera lub nie zwraca kaucji, lub nie zbiera pustych opakowań lub odpadów opakowaniowych. Czyn taki zagrożony jest karą od 10 000 zł do 500 000 zł.
Innym naruszeniem objętym sankcjami będą braki w ewidencjowaniu oraz wprowadzanie opakowań biorących udział w systemie kaucyjnym bez odpowiedniego oznakowania – to jest bez umieszczania na opakowaniu informacji o jego objęciu systemem kaucyjnym lub bez określenia na opakowaniu wysokości kaucji.
Kary nakładać będzie w drodze decyzji właściwy wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Jeszcze większe sankcje pieniężne mogą zostać nałożone na podmioty reprezentujące, które nie wypełniają swoich obowiązków takich jak brak odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych z jednostek objętych systemem kaucyjnym, czy brak transportu opakowań do podmiotów wprowadzających produkty w opakowaniach lub do zakładu przetwarzania opadów. W takich sytuacjach kara może wynosić od 10 000 zł, aż do 1 000 000 zł. Podobne kary będą nakładane na podmioty wprowadzające produkty w opakowaniach na napoje, który nie przekazują podmiotowi reprezentującemu, z którym zawarł umowę danych, które są potrzebne do realizacji obowiązków wynikających z udziału w systemie kaucyjnym. W takiej sytuacji, oprócz kary pieniężnej, może zostać nałożony obowiązek zapłaty dodatkowej opłaty produkcyjnej.
Podsumowanie
Choć Ustawa weszła w życie 13 października 2023 roku, kluczowe przepisy dot. pobierania i zwrotów kaucji na opakowania po napojach – bez potrzeby weryfikacji dowodu zakupu – zaczną obowiązywać dopiero z dniem 1 stycznia 2025 r.
Postanowienia Nowelizacji mogą sprawić, że część przedsiębiorców będzie musiała przeorganizować swoją działalność. Obejmuje to zmianę opakowania produktów, znalezienie dodatkowego miejsca na przechowywanie opakowań i odpadów opakowaniowych podlegających systemowi kaucyjnemu w swoim sklepie, przeszkolenie pracowników w zakresie nowego systemu, prowadzenie ewidencji oraz zawarcie odpowiednich umów.
Zmiany opisane powyżej zaczną obowiązywać już za kilka miesięcy, co powoduje że warto już dziś zapoznać się dokładnie z zakresem nowych obowiązków uczestników rynku, tak żeby uniknąć zaskoczenia, zwłaszcza w przypadku potencjalnej kontroli inspekcji ochrony środowiska.
Źródła:
1) ustawa z dnia 13 października 2023 roku o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami o odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.1852);
2) ustawa z dnia 13 czerwca 2013 roku o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz.U. 2013 poz. 888).
0 Komentarzy