Trwają prace w Parlamencie Europejskim nad przyjęciem dyrektyw mających na celu walkę ze zjawiskiem tzw. „greenwashingu”, będącego wprowadzaniem konsumentów w błąd co do rzekomej ekologiczności towaru, określanego także mianem „pseudoekologicznego marketingu”.
W ostatnich dniach poznaliśmy bardziej szczegółowe założenia tej inicjatywy. Dnia 17 stycznia 2024 roku Parlament Europejski zatwierdził bowiem w ramach procedury 2022/0092 (COD) projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywy 2005/29/WE i 2011/83/UE w odniesieniu do wzmocnienia pozycji konsumentów w procesie transformacji ekologicznej poprzez lepsze informowanie i lepszą ochronę przed nieuczciwymi praktykami (dalej jako: ,,Dyrektywa 2022/0092”). Dyrektywa ta ma uzupełnić Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oświadczeń środowiskowych i informowania o nich 2023/0085 (COD) z dnia 22.03.2023 roku, nad którą pracują obecnie komisje Parlamentu Europejskiego (dalej jako: ,,Dyrektywa 2023/0085”).
Dyrektywa 2022/0092 musi jeszcze uzyskać aprobatę Rady EU, po której zostanie opublikowana w dzienniku ustaw UE. Po opublikowaniu jej, państwa członkowskie Unii Europejskiej będą miały 2 lata na wdrożenie nowych wymogów do swojego porządku prawnego. Ten okres będzie czasem, gdzie przedsiębiorstwa będę musiały zaadaptować swoje działania do nowych przepisów.
Obie dyrektywy łącznie będą zawierały kompleksowe rozwiązania mające wpłynąć na sposób promowania produktów przez ich producentów.
Parlament Europejski widzi konieczność zmian
Konieczność wdrożenia zmian wynika z tego, że Unia Europejska znajdują się właśnie w trakcie ,,zielonej transformacji”, która ma między innymi polegać na zmianie gospodarki w gospodarkę o zamkniętym obiegu, co ma m.in. wpłynąć na zmniejszenie ilości produkowanych odpadów i zwiększenie poziomu ochrony środowiska.
Europejski ustawodawca zakłada, że wprowadzenie rozwiązań wskazanych najpierw w Dyrektywie 2022/0092, a następnie doprecyzowanie i poszerzenie tych zobowiązań w Dyrektywie 2023/0085, w zakresie obowiązków informacyjnych może sprawić, że konsumenci będą lepiej poinformowani, co wpłynie pozytywnie na ich wybory zakupowe.
Jak wskazano w projekcie Dyrektywy 2022/0092 twierdzenia producentów, że ich produkty są ,,eko” albo ,,zielone”, a co za tym idzie, spełniają w oczach konsumentów jakieś wymagania dotyczące zrównoważonego charakteru produktów, stały się popularnym sloganem reklamowym i elementem, który miał w oczach nabywców budować pozytywny i proekologiczny wizerunek marki. Niekonieczne jednak takie sformułowania oznaczały, że dany produkt miał wskazywany przez producenta wpływ na środowisko, a bardzo często takie oznaczenia były po prostu elementem strategii marketingowej, którą określa się jako ,,greenwashing”, zwaną również kolokwialnie ,,ekościemą”, a bardziej formalnie: „pseudoekologicznym marketingiem”. Greenwashing to przedstawianie danego produktu lub usługi, jako mających pozytywny wpływ na środowisko lub wręcz informowanie konsumenta o tym, że kupując dany produkt lub usługę wspiera się jakieś ekologiczne praktyki takie jak np. sadzenie lasów, podczas gdy w rzeczywistości ten pozytywny wpływ był niewielki lub w ogóle go nie było.
Nieuczciwe praktyki na celowniku Parlamentu Europejskiego
W uzasadnieniu Dyrektywy 2022/0092 wskazano też, że problem nie jest tylko teoretyczny, ale konsumenci na co dzień borykają się ze skutkami nieuczciwego traktowania ze strony producentów.
Przykłady praktyk, na których ograniczenie ma wpłynąć Dyrektywa 2022/0092 :
- używanie ogólnych niepotwierdzonych deklaracji środowiskowych w odniesieniu do produktów;
- projektowanie produktu z domyślnie ustawioną żywotnością albo z zaplanowaną intensywnością eksploatowania (np. ilość cykli prania, które dana pralka wytrzyma);
- zastosowanie niewiarygodnych lub nieprzejrzystych oznakowań i narzędzi informujących o zrównoważonym charakterze danego produktu.
Co to jest ,,oświadczenie środowiskowe”?
Zauważono, że bardzo często przedsiębiorcy posługują się określeniami, że dany produkt jest ,,eko”, ,,zielony”, ,,neutralny dla klimatu”, ,,przyjazny dla środowiska” itp. W ujęciu Dyrektywy 2022/0092 i Dyrektywy 2023/0085 są to ,,oświadczenia środowiskowe” lub ,,deklaracje środowiskowe” (ang. environmental claim lub green claims). Należy przez to rozumieć każdą informację albo prezentację, której wskazanie nie jest obowiązkiem nałożonym przez przepisy prawa, a celem jej użycia jest zapewnienia konsumenta o tym, że dane produkty lub usługi są przyjazne dla środowiska. Forma takiego oświadczenia może być dowolna np. tekst, piktogram, grafika, symbol, nazwa marki i inne, użyte w kontekście przekazu handlowego, którego celem jest wyeksponowanie tego, że dany produkt lub kategoria produktów, marka czy sprzedawca mają pozytywny lub neutralny wpływ na środowisko. Oznaczenie środowiskowe może również dotyczyć tego, że wybrany produkt jest mniej szkodliwy dla środowiska niż inne produkty albo że wpływ tego produktu uległ pozytywnej zmianie na przestrzeni czasu.
W obu dyrektywach wskazano bardzo wiele przykładów odnośnie oświadczeń środowiskowych, które są powszechnie używane przez producentów. W tym kontekście podjęto również decyzje o konieczności zmiany wykazu cech produktów, co do których przedsiębiorca nie powinien wprowadzać w błąd. Dotyczy to informacji o: skutkach środowiskowych lub społecznych, trwałości i możliwość naprawy. Działania, które należy uznać za wprowadzające w błąd to tworzenie takich oświadczeń środowiskowych związanych z przyszłą efektywnością środowiskową bez jasnych, weryfikowalnych i obiektywnych zobowiązań oraz bez sytemu, który monitorowałby postępy na drodze do bardziej zrównoważonego produktu lub usługi.
Jesteś eko? Musisz uzyskać certyfikat
Oprócz wprowadzenia wymogów dotyczących tego, co nie może być prezentowane na opakowaniach produktów, Dyrektywa 2022/0092 wprowadza również postanowienia dotyczące certyfikacji. W założeniu system ten będzie wykonywany przez niezależne podmioty trzecie, które będą poświadczać, że produkty lub działalność przedsiębiorcy spełniają określone wymogi. Warunki i wymagania uzyskania certyfikatu będą łatwe do zrozumienia, publicznie dostępne i będą spełniały szczegółowo określone w obu dyrektywach kryteria. Poza tym, to czy przedsiębiorca przestrzega wymogów systemu będzie podlegało procedurze monitorowania już po tym jak dany certyfikat zostanie wydany.
Oświadczenia środowiskowe będą sprawdzane przez niezależnego weryfikatora, który będzie wyposażony w kompetencję do wydania certyfikatów zgodności uznawanych w Unii Europejskiej. Certyfikat będzie poświadczał to, że oświadczenie środowiskowe lub oznakowanie spełnia konkretne wymogi. Właściwe organy państw członkowskich będą również odpowiedzialne ze przeprowadzanie regularnych kontroli dotyczących używanych oświadczeń środowiskowych i oznaczenia ekologicznego, a wyniki tych kontroli będą publicznie dostępne w Internecie.
W Dyrektywie 2023/0085 szczegółowo wskazano konsekwencje naruszenia przepisów o oświadczeniach środowiskowych. W sytuacji wykrycia nieprawidłowości, przedsiębiorca będzie miał 30 dni na podjęcie działań naprawczych w celu doprowadzenia oświadczenia środowiskowego albo oznakowania ekologicznego do zgodności lub do zaprzestania stosowania danego oświadczenia bądź oznakowania.
Wdrożenie dyrektyw może oznaczać konieczność dużej zmiany dla producentów, jednak dla przedsiębiorców prowadzących działalność w więcej niż jednym państwie należącym do Unii Europejskiej, może też być szansą na zainteresowanie swoimi produktami konsumentów z innych państw członkowskich UE w związku z tym, że certyfikat zgodności z przepisami dyrektyw będzie ważny w każdym państwie Unii Europejskiej.
Rozszerzenie definicji ,,gwarancji handlowej”.
Problem ograniczonej trwałości urządzeń elektrycznych jest kolejnym ze zjawisk, z którym mają walczyć przepisy Dyrektywy 2022/0092. W tej dyrektywie rozszerzono obowiązek informacyjny o informację o udzielonej gwarancji trwałości, jeśli gwarancja obejmuje czas powyżej dwóch lat. Dodatkowym obowiązkiem informacyjnym w tym kontekście ma być również konieczność przekazania konsumentowi noty o tym przez jaki okres aktualizacje dla danego oprogramowania będą dostarczane. Konsument powinien również dostać informację o tym, jakie są możliwości naprawy danego produktu. Takie działania mają na celu walkę z brakiem świadomości konsumentów odnośnie przysługujących im uprawnień w kontekście utrzymania urządzeń w stanie umożliwiającym korzystanie z nich.
Nowe kary nakładane na nieuczciwych przedsiębiorców
Dyrektywa 2023/0085 wprowadza również kary, które mają być nakładane na przedsiębiorców, którzy nie stosują się do przepisów w zakresie oznakowania ekologicznego. Konkretna wysokość kar została wskazana, jako pozostawiona do uregulowania przez państwa członkowskie Unii Europejskiej. Nałożona kara grzywny powinna jednak uwzględniać to, żeby pozbawić tego, kto czerpał korzyści z naruszenia, korzyści finansowych z tego działania. W przypadku wielokrotnych naruszeń wysokość kary grzywny również powinna to uwzględniać. Inną karą może być konfiskata dochodu uzyskanego przez przedsiębiorcę z transakcji obejmującej dane produkty albo nawet czasowe (maksymalnie do 12 miesięcy), wykluczenie z dostępu między innymi do publicznych środków takich jak: zamówienia publiczne, dotacje czy koncesje. Górna granica grzywny powinna wynosić co najmniej 4% rocznego obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w państwie lub państwach członkowskich, w których nieuczciwe praktyki w zakresie użytych oznaczeń środowiskowych miały miejsce.
Kogo obejmą wprowadzone zmiany?
Jak wskazano w Dyrektywie 2023/0085 mikroprzedsiębiorcy będą mogli podlegać przepisom dotyczącym weryfikacji i certyfikacji jedynie na ich wniosek. Oznacza to, że przepisy będą obligatoryjnie stosowane wobec, małych, średnich i dużych przedsiębiorców. Wspomniana dyrektywa zobowiązuje również państwa członkowskie do podjęcia takich działań, które pomogą im wdrożyć wymogi wprowadzone tym aktem prawnym.
Podsumowanie
Dyrektywa 2022/0092 i Dyrektywa 2023/0085 jeszcze nie weszły w życie, ale już wiadomo, że zmienią bardzo mocno sposób oznaczania produktów, przez co przedsiębiorcy będą musieli zweryfikować czy ich strategie marketingowe nie opierają się na szeroko rozumianym greenwashingu, a opakowania zawierają wszystkie nowe i niezbędne informacje. Warto zorientować się, czy w którejś z omawianych dyrektyw nie wskazano wprost, że stosowanie danego oznaczenia czy sloganu marketingowego będzie niedługo zakazane.
Projekt Dyrektywy 2023/0085 wskazuje, jakie kary mogą zostać nałożone na przedsiębiorcę, który nie zastosuje się do nowych przepisów. W związku z tym warto sprawdzić, czy wejście w życie dyrektyw nie spowoduje konieczności zmiany strategii marketingowej. Aktualizacji mogą też wymagać etykiety opakowań i komunikacja wizualna marki.
Dla wielu przedsiębiorców ważnym argumentem przemawiającym za tym, by dyskutowanymi zmianami zainteresować się już dzisiaj jest możliwość uzyskania certyfikatu zgodności z przepisami dotyczącymi oświadczeń środowiskowych. Jego uzyskanie może być niezbędne w celu utrzymania tożsamość marki opierającej się na fakcie „bycia eko”. Po wejściu komentowanych przepisów, używanie takich oznaczeń bez jednoczesnego posiadania odpowiedniego certyfikatu może być mało opłacalne w związku z tym, że prawdopodobnie w niedługim czasie wejdą również w życie przepisy Dyrektywy 2023/0085, która oprócz kompleksowego uregulowania zagadnień dotyczących oświadczeń środowiskowych będzie również wprowadzać postanowienia odnoszące się do tego, jakie kary za naruszenia tych przepisów będą nakładane.
Choć przepisy obu dyrektyw jeszcze nie weszły w życie i jeszcze mogą ulec modyfikacjom, to już pokazują kierunek zmian, w którym idzie europejski ustawodawca. Wobec tego, każdy przedsiębiorca powinien zainteresować się już dyskutowanymi zmianami i jak najszybciej zweryfikować, czy jego działania w zakresie strategii marketingowej i polityki informacyjnej wobec klientów powinny zostać zmodyfikowane.
Źródła:
- projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywy 2005/29/WE i 2011/83/UE w odniesieniu do wzmocnienia pozycji konsumentów w procesie transformacji ekologicznej poprzez lepsze informowanie i lepszą ochronę przed nieuczciwymi praktykami 2022/0092 (COD) z dnia 30.03.2022 roku;
- projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oświadczeń środowiskowych i informowania o nich (dyrektywa w sprawie oświadczeń środowiskowych) 2023/0085 (COD) z dnia 22.03.2023 roku.
0 Komentarzy