W piątek, 26 września 2025 r., Prezydent Karol Nawrocki podpisał ustawę przedłużającą legalność pobytu uchodźców z Ukrainy w Polsce. Wcześniejsza wersja aktu została zawetowana, ponieważ – zdaniem Prezydenta – nie regulowała w sposób wystarczający dostępu cudzoziemców do systemu świadczeń społecznych, w tym świadczeń opieki zdrowotnej.
Nowelizacja wprowadza szereg zmian dotyczących prawa do świadczeń rodzinnych, zasad legalnego pobytu i pracy, nadawania numeru PESEL oraz funkcjonowania ośrodków zbiorowego zakwaterowania.
Świadczenia rodzinne – nowe zasady
Dotychczasowe przepisy umożliwiały pobieranie świadczenia 500+/800+ również cudzoziemcom, którzy uzyskali dostęp do rynku pracy (np. dzięki Karcie Polaka lub ukończeniu szkoły ponadpodstawowej w Polsce). Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym (dalej: „Ustawa pomocowa”) rozszerzyła to uprawnienie na wszystkich obywateli Ukrainy przebywających w Polsce legalnie, zgodnie z prawem UE (Dyrektywa 2001/55/WE i Decyzja Rady UE 2022/382).
Nowelizacja ogranicza dostęp do świadczenia wychowawczego. Od 1 czerwca 2026 r. jego przyznanie będzie uzależnione od:
- aktywności zawodowej wnioskodawcy,
- uczęszczania dziecka do szkoły w Polsce.
Za osoby aktywne zawodowo uznawane będą nie tylko osoby pracujące, lecz także m.in. emeryci, renciści, osoby na zasiłku macierzyńskim czy zarejestrowani bezrobotni. Wprowadzono również mechanizmy osłonowe – utrata zatrudnienia nie pozbawi od razu prawa do świadczenia (obowiązuje 3 miesiące ochrony, a w przypadku rodzin z trojgiem dzieci – 6 miesięcy). Wprowadzone także zostało kryterium dochodowe, który stanowi 50% minimalnego wynagrodzenia netto. Osoby, które nie osiągają dochodu na powyższym poziomie, nie będą mogły zawnioskować o wypłatę świadczenia.
Nowe przepisy wprowadzają też obowiązek podawania we wnioskach numeru PESEL wnioskodawcy i dziecka oraz danych dokumentów potwierdzających legalny pobyt cudzoziemca w celu uniknięcia nadużyć.
Legalny pobyt i praca
Nowelizacja przedłuża legalność pobytu i pracy obywateli Ukrainy do 4 marca 2026 r. Dotyczy to również osób, których dokumenty pobytowe wygasły po 24 lutego 2022 r. – ich pobyt w Polsce pozostaje legalny do wskazanej daty. Nadal obowiązuje uproszczona procedura powierzania pracy poprzez zgłoszenie do powiatowego urzędu pracy.
Numer PESEL i weryfikacja danych
Wprowadzono obowiązek osobistego stawiennictwa dzieci przy składaniu wniosków o nadanie numeru PESEL ze statusem „UKR”. Ma to zapobiec nadużyciom związanym z rejestracją dzieci, które faktycznie nie przebywają w Polsce.
Ponadto dane z systemu PESEL będą przekazywane do Straży Granicznej, aby umożliwić bieżącą weryfikację statusu cudzoziemców.
Nowelizacja wyklucza także z systemu pomocowego osoby korzystające z zezwoleń na tzw. mały ruch graniczny. Sejm przyjął stanowisko MSWiA, zgodnie, z którym częste, krótkotrwałe przekraczanie granicy nie jest tożsame z ucieczką przed wojną.
Pobyt czasowy i przesłanki odmowy
Rozszerzono katalog sytuacji, w których organ może uchylić zezwolenie na pobyt czasowy Dotyczy to m.in. przypadków:
- podania fałszywych danych,
- posługiwania się sfałszowanymi dokumentami,
- zawarcia małżeństwa wyłącznie w celu obejścia przepisów migracyjnych.
Jednocześnie utrzymano przepisy o zawieszeniu terminów rozpatrywania spraw dotyczących zezwoleń na pobyt do 4 marca 2026 r., mimo krytyki Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Pozostałe zmiany
- Podatki – przedłużenie preferencji w PIT i CIT dla działań wspierających obywateli Ukrainy do końca 2026 r.
- Kadra medyczna – utrzymanie uproszczonej procedury uznawania kwalifikacji, ale z dodatkowymi ograniczeniami.
- Zakwaterowanie zbiorowe – możliwość przyjmowania uchodźców tylko do 31 października 2025 r., później wyłącznie grupy szczególnie wrażliwe (m.in. dzieci, osoby z niepełnosprawnościami). Podwyższono także próg liczby osób, aby obiekt uznać za zakwaterowanie zbiorowe (z 10 do 20).
Podsumowanie
Prezydent zapowiedział, że obecna nowelizacja jest ostatnią zmianą ustawy pomocowej. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z decyzją Rady UE 2022/382 prawo do legalnego pobytu i pracy dla uchodźców z Ukrainy obowiązuje w całej Unii do marca 2027 r. Oznacza to, że Polska będzie musiała dostosować przepisy także po 4 marca 2026 r.
Zespół Prawa Pracy i HR kancelarii Sobczyńscy i Partnerzy | FSG Prawo posiada bogate doświadczenie w doradztwie dla pracodawców zatrudniających cudzoziemców oraz w obsłudze spraw związanych z legalizacją pobytu obywateli Ukrainy i innych państw.
Jeśli chcieliby Państwo omówić wpływ nowych regulacji na zatrudnienie cudzoziemców lub konkretne sytuacje pracownicze – zapraszamy do kontaktu.
Oleksandr Momot – Prawnik
Katarzyna Gohling – Adwokat
0 Komentarzy