22 lutego 2022 | Orest Ochocki

O obowiązku prowadzenia rejestru akcjonariuszy w związku z nowelizacją Kodeksu spółek handlowych (dalej: „k.s.h.”) wprowadzoną przepisami ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (dalej: „Ustawa”), zmienionej przepisami ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (tzw. Tarcza 3.0), pisaliśmy już we wrześniu 2020 r. w poniższym artykule:

Spółki akcyjne i komandytowo – akcyjne miały czas do dnia 1 marca 2021 r. wybrać podmiot prowadzący rejestr akcjonariuszy oraz zawrzeć z nim stosowną umowę o jego prowadzenie, ewentualnie umowy o rejestrację tych akcji w depozycie papierów wartościowych. W dalszej części artykułów omawiana będzie kwestia dematerializacji akcji na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych, tj. prowadzenia rejestru akcjonariuszy.

Co jednak w sytuacji, gdy w powyższym terminie część z akcjonariuszy nie złożyła spółce swoich dokumentów akcji albo co gorsza, spółka nie dokonała wpisu żadnego z akcjonariuszy w rejestrze? Problem ten postaramy się Państwu wyjaśnić w niniejszym artykule.

Jakie są skutki braku dematerializacji akcji?

W wielu spółkach akcyjnych i spółkach komandytowo – akcyjnych, szczególnie w tych z dużym rozdrobnieniem akcjonariatu, część akcjonariuszy nie złożyła w spółkach swoich dokumentów akcji do dnia 1 marca 2021 r. i nie została wpisana w rejestrze akcjonariuszy, mimo wezwań spółki na jej stronie internetowej.

Dla spółek w powyższej sytuacji, które odbyły zwyczajne walne zgromadzenie za rok obrotowy 2020 do dnia 1 marca 2021 r. a w międzyczasie nie było potrzeby do odbywania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, zbliżające się zwyczajne walne zgromadzenie za rok obrotowy 2021 będzie pierwszym zgromadzeniem, z którym spółka będzie musiała zmierzyć się z faktem, iż część jej „akcjonariuszy” posiada nadal dokumenty akcji i nie jest wpisana do rejestru akcjonariuszy spółki. Co jednak w takiej sytuacji?

Na wstępie należy spojrzeć na definicję akcjonariusza, która znajduje się w znowelizowanym przepisie art. 343 § 1 k.s.h., zgodnie z którym wobec spółki uważa się za akcjonariusza tylko tę osobę, która jest wpisana do rejestru akcjonariuszy, z uwzględnieniem ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.

Nie bez znaczenia pozostaje również brzmienie art. 15 ust. 1 Ustawy, zgodnie z którym moc obowiązująca dokumentów akcji wydanych przez spółkę wygasa z mocy prawa z dniem 1 marca 2021 r. Z tym samym dniem uzyskują moc prawną wpisy w rejestrze akcjonariuszy […].

Z powyższych przepisów wynika, iż obecnie osoba posiadająca fizycznie dokument akcji, jednak niewpisana do rejestru akcjonariuszy spółki, nie jest uznawana za akcjonariusza takiej spółki. Natomiast moc obowiązująca dokumentu akcji wygasła z dniem 1 marca 2021 r. Osoba władająca jedynie fizycznym dokumentem akcji nie jest w stanie wykonać żadnych praw z takowej akcji, zarówno majątkowych jak i korporacyjnych. Przykładowo prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu spółki niebędącej spółką publiczną, mają uprawnieni z akcji, jeżeli zostali wpisani do rejestru akcjonariuszy co najmniej na tydzień przed odbyciem walnego zgromadzenia (przepis art. 406 § 1 k.s.h.).

Oznacza to, że „akcjonariusze” niewpisani do rejestru akcjonariuszy nie są zawiadamiani przez spółkę o walnym zgromadzeniu oraz nie wliczają się do ewentualnego kworum, nie są oni również brani pod uwagę przy obliczaniu pełnego kapitału zakładowego przy odbyciu się walnego zgromadzenie bez formalnego zwołania na podstawie przepisu art. 405 § 1 k.s.h. (Uchwały można powziąć, mimo braku formalnego zwołania walnego zgromadzenia, jeżeli cały kapitał zakładowy jest reprezentowany, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego odbycia walnego zgromadzenia lub wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad).

Czy spółki, które nie przeprowadziły dematerializacji akcji czeka paraliż?

Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, iż spółki akcyjne, czy spółki komandytowo – akcyjne, które do dnia 1 marca 2021 r. nie dokonały w ogóle dematerializacji akcji czeka całkowity paraliż, bowiem jak zostało przedstawione powyżej, za akcjonariusza uważa się wyłącznie osobę (podmiot), która jest wpisana w tym charakterze do rejestru akcjonariuszy spółki (przepis art. 343 § 1 k.s.h.).

Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż wybór podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy wymaga obligatoryjnie uchwały walnego zgromadzenia (przepis art. 328[1] § 5 k.s.h.), zaś, jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga uchwały walnego zgromadzenia, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna (przepis art. 17 § 1 k.s.h.).

Jednakże, na szczęście, w przypadku spółek, które do dnia 1 marca 2021 r. nie przeprowadziły jakiejkolwiek dematerializacji akcji, jej przeprowadzenie po tym terminie będzie i tak możliwe, gdyż ustawodawca w przypadku dokonania czynności prawnej przez spółkę bez wymaganej zgody walnego zgromadzenia, która jest obarczona sankcją nieważności przewidział możliwość jej konwalidacji z mocą wsteczną, o ile w terminie dwóch miesięcy od dnia dokonania czynności prawnej walne zgromadzenie podejmie stosowną uchwałę (przepis art. 17 § 2 k.s.h.).

Oznacza to, że wdrożenie obowiązkowej dematerializacji akcji po przewidzianym terminie przepisami prawa będzie wymagało dokładnego zaplanowania, gdyż po zawarciu umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy walne zgromadzenie najprawdopodobniej będzie musiało zostać zwołane w trybie formalnym, co oznacza, że uprawnionymi do wzięcia w nim udziału będą ci akcjonariusze, którzy zostaną wpisani do rejestru akcjonariuszy na co najmniej tydzień przed odbyciem się tego walnego zgromadzenia.

Działanie takie nie wyklucza istnienia potencjalnej odpowiedzialności karnej osób uprawnionych do prowadzenia spraw i reprezentowania spółek akcyjnych czy komandytowo – akcyjnych. Odpowiedzialność karna może mieć także skutki przewidziane w przepisie art. 18 k.s.h., tj. zakazu pełnienia funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora albo prokurenta w okresie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego.

Dokument akcji nie jest jeszcze bezwartościowy.

Dokument akcji zachowuje moc dowodową wyłącznie w zakresie wykazywania przez akcjonariusza wobec spółki, że przysługują mu prawa udziałowe, przez okres pięciu lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy (przepis art. 15 ust. 2 Ustawy).

„Akcjonariusze”, którzy nie złożą w spółce dokumentów akcji do dnia 1 marca 2026 r., poniosą zatem ryzyko braku możliwości skutecznego wykazania względem spółki swoich praw akcyjnych, gdyż nie będą mogli się już powołać na dokument akcji jako dowód, iż przysługują im prawa akcjonariusza wobec spółki. Po tym terminie „akcjonariusze” będą mogli wykazywać swoje prawa do akcji za pomocą wszelkich innych dokumentów, jednak będzie to obarczone sporym ryzykiem.


0 Komentarzy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *