Crowdfunding udziałowy nie dla spółek z o.o.

Geneza crowdfundingu.

Choć trudno jednoznacznie wskazać, kiedy narodził się crowdfunding, jednym z pierwszych udokumentowanych, zrealizowanych i zakończonych sukcesem pomysłów takiej formy finansowania była zbiórka pieniędzy na trasę koncertową po Stanach Zjednoczonych Ameryki brytyjskiego zespołu rockowego Marillion w 1997 roku, kiedy to fani zespołu zebrali na ten cel 60 tys. dolarów.

Crowdfunding w wolnym tłumaczeniu to finansowanie przez tłum, czyli w praktyce finansowanie społecznościowe. Model finansowania, na którym zbudowany jest crowdfunding, opiera się na założeniu internetowej zbiórki na dedykowanym portalu, której celem ma być realizacja ustalonego z góry projektu. W praktyce  finansowanie odbywa się poprzez dużą liczbę drobnych, jednorazowych wpłat dokonywanych przez osoby zainteresowane projektem w zamian za ustalone świadczenia zwrotne.

Pierwszy crowdfundingowy portal powstał w 2000 r. i był przeznaczony dla artystów. Aktualnie popularność tej formy finansowania mocno wzrosła i dotyczy znacznie większej ilości celów, w tym finansowania przedsiębiorców, zwłaszcza rozpoczynających działalność w formule start–up. Crowfunding umożliwia również pozyskanie alternatywnego finansowania wielu spółkom, w tym spółkom  z ograniczoną odpowiedzialnością. W praktyce oznacza to wykorzystanie tzw. modelu udziałowego, w którym inwestor, w zamian za wpłatę, obejmuje udziały  w kapitale zakładowym spółki, której dotyczy dany projekt.

Tło prawne crowdfundingu, zmiany w Kodeksie spółek handlowych.

Funkcjonowanie platform crowdfundingowych reguluje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z dnia 7 października 2020 r. w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) 2017/1129 i dyrektywę (UE) 2019/1937 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.10.2020, str. 1, dalej: „Rozporządzenie”).

Za implementację Rozporządzenia do polskiego systemu prawnego odpowiada Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom (dalej: „Ustawa”).

Ustawa uzupełnia Kodeks Spółek Handlowych (dalej :”KSH”) o nowy przepis pod redakcją art. 182¹ KSH (zakaz oferowania, reklamowania i promowania nabycia lub objęcia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością), który w aspekcie praktycznym pociąga za sobą  wykluczenie spółek z o.o. spod możliwości finansowania społecznościowego w drodze emisji udziałów. Powyższą zmianę wprowadzono, pomimo iż ustawodawca europejski w art. 2 ust. 2 Rozporządzenia wyraźnie wskazał w motywie 13. Rozporządzenia, że kwestia dopuszczalności finansowania społecznościowego dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością powinna być rozpatrzona z perspektywy gwarancyjnej, jaką jest możliwość swobodnej zbywalności udziału w takiej spółce, która to czynność byłaby gwarantem wyjścia z takiej inwestycji dla klienta indywidualnego.

Stoi to w sprzeczności z argumentacją, którą znajdujemy w uzasadnieniu do Ustawy, a która opiera się na tym, że możliwość skorzystania z opcji finansowania społecznościowego w drodze emisji udziałów jest uwarunkowana brakiem ograniczeń uniemożliwiających zbycie udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, w tym ograniczeń w jaki udziały te są oferowane lub reklamowane publicznie. Dalej w uzasadnieniu stwierdzono, że  udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością w polskim systemie spółek handlowych nie są przeznaczone do publicznego obrotu. Projektodawca wychodzi z założenia, że wymóg formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi dotyczący umowy zbycia udziałów wskazany w art. 180 § 1 KSH stanowi wyraz ograniczenia zbycia udziałów spółki z o.o. funkcjonującego w polskim systemie prawnym, podobnie jak zakaz wystawiania dokumentów na okaziciela na udziały lub prawa do zysku w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, o czym mowa w art. 174 § 6 KSH.

W tym miejscu zaznaczyć należy  jeszcze jedną istotną rzecz – za naruszenie dyspozycji art. 182¹ KSH przewidziano sankcję w postaci kary grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy (art. 595¹ i art. 595² KSH).

Komentarz do zmiany.

Wprowadzenie przedmiotowego przepisu oznacza w praktyce, że spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie będą mogły, począwszy od dnia 10 listopada 2023 r. (data wejścia w życie analizowanej zmiany), korzystać z usług finansowania społecznościowego połączonego z przyznawaniem udziałów spółki z o.o., niemniej prawna argumentacja ustawodawcy wydaje się w tej mierze mocno chybiona, a sam zakaz niepotrzebnie zamyka realne i coraz powszechniej stosowane perspektywy crowdfundingowego finansowania spółek, w tym spółek z ograniczoną odpowiedzialnością.

Implementacja Rozporządzenia na gruncie polskiego prawa z wyłączaniem możliwości crowdfundingowego  przyznawania udziałów spółki z o.o., pozbawia de  facto taką spółkę jednego z ważniejszych narzędzi pozyskiwania finansowania w ramach crowdfundingu. Co prawda można sobie wyobrazić inne konstrukcje crowdfundingowe wykorzystywane w celu pozyskania finansowania, niemniej ich ewentualną zgodność z KSH oceni dopiero praktyka, a rzeczywistą skuteczność gospodarczą zweryfikuje rynek. Jest również szansa, że przedmiotowy zakaz uatrakcyjni mocno promowaną aktualnie prostą spółkę akcyjną, ale ta nie wydaje się wciąż idealnym rozwiązaniem dla poszukujących inwestorów na giełdzie.