Skutki podatkowe przeniesienia majątku – Przedsiębiorstwo i Zorganizowana Część Przedsiębiorstwa (ZCP)

Neutralność podatkowa transferu przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części

 Polskie przepisy przewidują mechanizmy umożliwiające neutralne podatkowo przeniesienie majątku między podmiotami gospodarczymi. Możliwość tą zapewniają m.in. instytucje:

• Przedsiębiorstwa oraz
• Zorganizowanej Części Przedsiębiorstwa (ZCP)

Właściwe wyodrębnienie w istniejącym podmiocie Przedsiębiorstwa lub jego Zorganizowanej Części (ZCP), a następnie ich wniesienie do innego podmiotu gospodarczego w odpowiedniej formie, nie podlega opodatkowaniu na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT), na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług (VAT) ani w świetle ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC).

W dalszej części wpisu omawiamy wymogi jakie muszą zostać spełnione, aby dany zespół składników majątkowych mógł zostać uznany za ZCP w rozumieniu przepisów podatkowych, a także omawiamy pokrótce neutralne podatkowo sposoby przeniesienia ZCP do innego podmiotu gospodarczego.

 Wyodrębnienie ZCP

Zgodnie z przepisem art. 4a pkt 4 ustawy o CIT zorganizowana część przedsiębiorstwa (ZCP) to wyodrębniony organizacyjnie i finansowo w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązań, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania. Analogiczną definicję ZCP zawiera przepis art. 2 pkt 27e ustawy o VAT.

W świetle tej definicji oraz utrwalonej praktyki organów podatkowych[1] status ZCP przysługuje wyłącznie takiej części majątku, która łącznie spełnia następujące warunki:

• stanowi zespół składników materialnych i niematerialnych (w tym zobowiązań),
• jest organizacyjnie, finansowo oraz organizacyjnie wyodrębniona w istniejącym przedsiębiorstwie,
• jest przeznaczona do realizacji określonych zadań gospodarczych,
• mogłaby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania gospodarcze.

Zgodnie z przepisem art. 12 ust. 14 ustawy o CIT wyodrębnienie ZCP i jej przeniesienie w drodze połączenia, podziału spółek, wymiany udziałów lub wniesienia wkładu niepieniężnego powinno wynikać z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych. W przeciwnym razie przeniesienie ZCP uznać należy za czynności ukierunkowane na unikanie opodatkowania i nie podlegające zwolnieniu z CIT.

W świetle powyższego, celem uzyskania oczekiwanych korzyści podatkowych należy:

• Zadbać o rzeczywiste wyodrębnienie ZCP w dotychczasowym przedsiębiorstwie oraz jej realne funkcjonowanie przez niezbędny okres czasu;
• przygotować pisemne uzasadnienie ekonomiczne transakcji wykazujące, iż jej cel wykracza poza kontekst podatkowy i ma odpowiednie podstawy biznesowe.

Opodatkowanie transakcji z udziałem przedsiębiorstwa lub ZCP

a) Podatek CIT

Zgodnie z przepisem art. 7 ust. 1 ustawy o CIT przedmiotem opodatkowania podatkiem CIT jest dochód stanowiący sumę dochodu osiągniętego:

• z zysków kapitałowych oraz
• z innych źródeł przychodów

Katalog przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych określa przepis art. 12 ustawy o CIT. Zgodnie z przepisem art. 12 ust. 1 pkt 7 ustawy o CIT przychodem stanowiącym przedmiot opodatkowania jest wartość wkładu określona w statucie lub umowie spółki, a w razie ich braku wartość wkładu określona w innym dokumencie o podobnym charakterze w przypadku:

• wniesienia do spółki
• wniesienia do spółdzielni wkładu niepieniężnego lub
• otrzymania wkładu w wyniku podziału spółki przez wyodrębnienie;

Jednak w myśl przepisu art. 12 ust. 4 pkt 25 lit. b ustawy o CIT do przychodów nie zalicza się wartości wkładu niepieniężnego do spółki jeżeli:

• przedmiotem tego wkładu jest przedsiębiorstwo lub jego ZCP oraz
• spółka otrzymująca wkład przyjęła dla celów podatkowych składniki wchodzące w skład tego przedsiębiorstwa lub jego ZCP w wartości wynikającej z ksiąg podatkowych podmiotu wnoszącego ten wkład.

Natomiast zgodnie z przepisami art. 12 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 12 ust. 4 pkt 3h ustawy o CIT przychodu nie stanowi wartość rynkowa składników majątku przeniesionych na spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane w ramach podziału spółki dzielonej, jeżeli:

• majątek przejmowany na skutek podziału innego niż podział przez wydzielenie lub podział przez wyodrębnienie stanowi ZCP lub
• przy podziale przez wydzielenie albo podziale przez wyodrębnienie majątek przejmowany na skutek podziału oraz majątek pozostający w spółce, stanowią ZCP

W konsekwencji, właściwe wyodrębnienie i wniesienie ZCP jako aport do spółki celowej lub utworzenie dwóch ZCP w ramach podziału spółki nie podlega opodatkowaniu na gruncie ustawy o CIT. Natomiast sprzedaż ZCP będzie podlegała opodatkowaniu.

b) Podatek VAT

 Zgodnie z przepisem art. 6 pkt 1 ustawy o VAT przepisów tej ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub ZCP[2]. Transakcję w rozumieniu ww. przepisu stanowi m.in.:

• wniesienie do innej spółki ZCP w zamian za udziały (aport);
• wniesienie ZCP do innej spółki w wyniku podziału;
• sprzedaż ZCP do innej spółki.

c) Podatek PCC

Zgodnie z przepisem art. 2 pkt 6 lit. c ustawy o PCC zmiana umowy spółki polegająca na wniesieniu ZCP do spółki kapitałowej w zamian za jej udziały jest zwolniona z PCC.

Ponadto, zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem organów podatkowych[3] podział spółki nie stanowi zmiany umowy spółki w rozumieniu przepisu art. 1 ust. 3 ustawy o PCC. W konsekwencji podział spółki nie podlega opodatkowaniu PCC.

Dodatkowo jeżeli przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część podlega opodatkowaniu VAT lub korzysta ze zwolnienia z VAT, to co do zasady nie podlega podatkowi PCC.

Wybór właściwego sposobu przeniesienia ZCP

a) Wniesienie ZCP do nowo założonej spółki

 W świetle omówionych powyższej przepisów jednym z podstawowych sposobów
neutralnego podatkowo przeniesienia ZCP jest jej wniesienie aportem w zamian za udziały (do spółki już istniejącej lub nowo zawiązanej spółki celowej). Transakcja taka nie podlega bowiem opodatkowaniu podatkiem CIT, VAT ani PCC (z wyjątkiem PCC związanym z umową spółki – kapitałem zakładowym).

Zaznaczyć należy, iż w odróżnieniu aportu, sprzedaż ZCP podlegałaby opodatkowaniu podatkiem CIT.

Podział spółki

Kolejnym sposobem neutralnego podatkowo transferu majątku jest podział spółki i wydzielenie z niej dwóch ZCP.

 Kodeks spółek handlowych (KSH) przewiduje pięć sposobów podziału spółki. Trzy pierwsze skutkują zaprzestaniem istnienia spółki dzielonej i podziałem jej całego majątku. Są to:

• podział przez przejęcie – przepis 529 §1 pkt 1 KSH;
• podział przez zawiązanie nowych spółek – przepis 529 §1 pkt 2 KSH;
• podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki – przepis 529 §1 pkt 3 KSH;

Dwa kolejne sposoby podziału przewidują dalsze funkcjonowanie spółki dzielonej
i przeniesienie tylko części majątku na inny podmiot. Te sposoby to:

• podział przez wydzielenie – przepis 529 §1 pkt 4 KSH;
• podział przez wyodrębnienie – przepis 529 §1 pkt 5 KSH.

W przypadku podziału dokonanego w trybach wskazanych w art. 529 §1 pkt 1-3 KSH muszą zostać wyodrębnione dwa ZCP obejmujące cały majątek spółki dzielonej. Również przy podziale z art. 529 §1 pkt 4-5 KSH zarówno część wydzielania, jak i majątek pozostający w spółce dzielonej, muszą stanowić ZCP. W konsekwencji skorzystanie ze zwolnienia na gruncie ustawy o CIT w ramach podziału zawsze wymaga wyodrębnienia dwóch ZCP.

 Podsumowanie

 Prawidłowe wyodrębnienie ZCP w istniejącym przedsiębiorstwie oraz staranne zaplanowanie transakcji jej przeniesienia do innego podmiotu, umożliwia transfer majątku bez obciążeń w VAT, CIT czy PCC.

Takie rozwiązanie może być skutecznym narzędziem dywersyfikacji ryzyk biznesowych dzięki odpowiedniemu podziałowi majątku skumulowanego dotychczas w jednym przedsiębiorstwie.

Skorzystanie z preferencji prawno-podatkowych jakie daje ZCP, wymaga analizy struktury danego przedsiębiorstwa, właściwego przygotowania i wyodrębnienia ZCP, a następnie odpowiedniego transferu majątku w postaci ZCP do wybranego podmiotu gospodarczego.

Zespół kancelarii Sobczyńscy i Partnerzy | FSG Prawo, FSG Biznes i FSG Finanse posiada wiedzę i doświadczenie, dzięki którym możemy zapewnić Państwa firmie optymalne wsparcie. Jeżeli chcą Państwo skorzystać z możliwości jakie daje transakcja dotycząca przedsiębiorstwa lub ZCP zachęcamy do kontaktu.

Dr.jur. Norbert Czerniak – prawnik

Orest Ochocki – partner/radca prawny

[1] Potwierdza to m.in.:

• stanowisko Dyrektora KIS w interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego z dnia 8 marca 2024 r., sygn.: 0111-KDIB3-3.4012.457.2023.4.MW oraz
• stanowisko Dyrektora KIS w interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego z dnia 18 lipca 2025 r., sygn.: 0111-KDIB1-1.4010.292.2025.2.AND.

[2] Potwierdza to m.in.:

• stanowisko Dyrektora KIS w interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego z dnia 7 października 2025 r., sygn.: 0114-KDIP1-1.4012.652.2025.3.MŻ oraz
• stanowisko Dyrektora KIS w interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego z dnia 25 września 2025 r., sygn.: 0112-KDIL3.4012.491.2025.1.AK;
• stanowisko Dyrektora KIS w interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego z dnia 9 października 2025 r., sygn.: 0113-KDIPT1-2.4012.813.2025.1.AM.
• stanowisko Dyrektora KIS w interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego z dnia 14 października 2025 r., sygn.: 0111-KDIB3-2.4012.616.2025.2.AR

[3] Potwierdza to m.in.:

• stanowisko Dyrektora KIS w interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego z dnia 1 sierpnia 2024 r., sygn.: 0111-KDIB2-2.4014.168.2024.2.MM oraz
• stanowisko Dyrektora KIS w interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego z dnia 12 stycznia 2024 r., sygn.: 0111-KDIB2-3.4014.424.2023.4.JS)