Uproszczenie rozwiązań związanych z tworzeniem biogazowni rolniczych

Trwają obecnie konsultacje społeczne projektu ustawy o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych (dalej: „Projekt” lub „Specustawa”). O rozpoczęciu prac nad Projektem mieliśmy okazję informować już w lutym tego roku.

Projektodawca wskazuje, że aktualnie w Polsce funkcjonuje zaledwie 123 wytwórców biogazu rolniczego, prowadzących 147 instalacji o łącznej mocy zainstalowanej 143,346 MW. Biogazownie rolnicze mogą produkować energię nawet przez 8 000 godzin rocznie (90% czasu), w przeciwieństwie do innych instalacji OZE, których sprawność energetyczna waha się od 10 do 30 %. W świetle aktualnej sytuacji geopolitycznej i w dobie kryzysu energetycznego – zwiększanie udziału stabilnych i niezależnych od zewnętrznych dostawców energii instalacji jest szczególnie istotne. Stąd planem resortu rolnictwa jest zwiększenie liczby wytwórców biogazu rolniczego, do czego przyczynić ma się nowa Specustawa.  

Przedstawione w Projekcie regulacje mają być impulsem do zdynamizowania rozwoju tego rodzaju instalacji OZE, a przez to służyć zwiększeniu poziomu bezpieczeństwa energetycznego regionów wiejskich w oparciu o wykorzystanie lokalnie dostępnej biomasy.

Ułatwienia w procesie inwestycyjno – budowlanym  

W pierwszej kolejności, Specustawa przewiduje szereg ułatwień w zakresie procesu inwestycyjno – budowlanego biogazowni rolniczych.

Po pierwsze, przewiduje, że decyzja o warunkach zabudowy dla takiej inwestycji powinna zostać wydana w terminie 65 dni. Uchybienie temu terminowi skutkować będzie nałożeniem kary pieniężnej na Organ. Ustala się także zamknięty katalog stron postępowania o wydanie decyzji o warunkach zabudowy dotyczącej biogazowni rolniczej. Będzie to wyłącznie wnioskodawca oraz właściciele i użytkownicy wieczyści nieruchomości znajdujących się w obszarze, na który inwestycja będzie oddziaływać.

Postępowanie o wydanie decyzji o warunkach zabudowy prowadzone będzie w trybie postępowania uproszczonego, z wyłączeniem jednak przepisów o milczącym załatwieniu sprawy. Ogranicza się także możliwość zawieszenia postępowania – będzie to mogło nastąpić wyłącznie na wniosek inwestora.

Specustawa wprowadza również zmiany w ustawie z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U.1995.16.78 ze zm.), poprzez przyjęcie, że w przypadku gospodarstw rolnych, do gruntów rolnych zaliczone zostaną grunty określone w projekcie zagospodarowania działki lub terenu przeznaczone pod budynki, budowle i urządzenia wchodzące w skład biogazowni rolniczej powstałej i funkcjonującej w oparciu o przepisy projektowanej ustawy, o ile ich łączna powierzchnia nie jest większa niż 1 ha i wchodzą w skład gospodarstwa rolnego.

Projekt ustawy zakłada także ułatwienia w lokalizacji biogazowni rolniczej, gdy na danym terenie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Przeznaczenie terenu w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na zabudowę związaną z rolnictwem lub produkcją ma umożliwiać również lokalizację biogazowni rolniczej spełniającej wymogi ze Specustawy, chyba że:

1) ustalenia tego planu wprost zakazują lokalizacji takich instalacji,

2) powierzchnia gruntów rolnych, wynikająca z projektu zagospodarowania działki lub terenu, planowanych do przeznaczenia pod biogazownię rolniczą, jest większa niż 1 ha,

3) zmiana przeznaczenia gruntów rolnych dokonywana w planie miejscowym, wymaga uzyskania uprzedniej zgody ministra właściwego do spraw rozwoju wsi, co jest właściwe dla gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III (taka zgoda musi poprzedzać zmianę przeznaczenia dokonywaną w ramach planu).

Ponadto, zgodnie z przygotowanymi zmianami, przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej obowiązane będzie wydać warunki przyłączenia dla podmiotu uprawnionego, w terminie 90 dni od dnia złożenia wniosku o przyłączenie do sieci. Dotyczy to biogazowni rolniczej o mocy zainstalowanej elektrycznej nieprzekraczającej 2 MW.

Ułatwienia w wykorzystaniu substratu

Specustawa przewiduje, że uzyskiwany w wyniku funkcjonowania biogazowni rolniczej substrat będzie stanowił produkt uboczny (a nie odpad), w związku z czym nie będzie podlegał obowiązkom związanym z gospodarką odpadami, regulowaną przepisami ustawy z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach, tj. obowiązku przeprowadzenia określonej procedury administracyjnej przed odpowiednim marszałkiem województwa w przedmiocie uznania substancji powstałej z funkcjonowania biogazowni rozlicznej za produkt uboczny.

Ułatwienia w wykorzystaniu produktów pofermentacyjnych

Ponadto, w Projekcie zaproponowano możliwość wprowadzania do obrotu produktów pofermentacyjnych na zasadach zbliżonych do zasad przewidzianych dla nawozów naturalnych. Zasady te nie przewidują, w przeciwieństwie do pozostałych nawozów oraz środków wspomagających uprawę roślin, konieczności uzyskania pozwolenia Ministra właściwego do spraw rolnictwa na ich wprowadzenie do obrotu. Projekt zakłada, że producent zobowiązany będzie do zgłoszenia wojewódzkiemu inspektorowi ochrony roślin i nasiennictwa zamiaru wprowadzenia do obrotu produktu pofermentacyjnego lub zagospodarowania go we własnym zakresie przed datą faktycznego wprowadzenia go do obrotu lub zagospodarowania (nie później niż 14 dni przed pierwszym wprowadzeniem do obrotu lub zagospodarowaniem), w przeciwnym razie niedopełnienie tego obowiązku podlega opłacie karnej.

Koniecznymi wymogami uznania takiego produktu za produkt pofermentacyjny jest wymóg użycia do produkcji biogazu konkretnych i ściśle określonych surowców, które zostaną określone w rozporządzeniu Ministra właściwego do spraw rolnictwa oraz przeznaczenie go do bezpośredniego rolniczego wykorzystania, czyli użycia go przez producenta do celów nawozowych we własnym gospodarstwie (o ile producent prowadzi także działalność rolniczą) lub zbycia albo innego przekazania podmiotowi, który prowadzi działalność rolniczą. Specustawa przewiduje, że produkty pofermentacyjne nie mogą być konfekcjonowane, a także zbywane innym podmiotom niż podmioty prowadzące działalność rolniczą. W przypadku zamiaru dokonywania zbytu przez producenta produktu powstałego w wyniku produkcji biogazu innym podmiotom wymagane będzie uzyskanie pozwolenia Ministra właściwego do spraw rolnictwa.

Projekt wprowadza też obowiązek dołączania przez producenta do produktów pofermentacyjnych wprowadzanych do obrotu informacji dla rolnika identyfikujących ten produkt oraz deklaracji o zawartości substancji organicznej i składników, który ma umożliwić właściwe jego stosowanie.

Nie wszystkie biogazownie rolnicze z ułatwieniami

Wyjaśnić należy, że wszystkie powyższe ułatwienia zastosowanie znajdą jedynie do wybranych rodzajów biogazowni rolniczych, co już na wstępie oznacza, że Projekt nie wprowadza ułatwień dla biogazowni innych niż rolnicze. Aby zainteresowany mógł z nich skorzystać, planowane zamierzenie będzie musiało spełniać szereg kluczowych wymogów.

Po pierwsze – dana biogazownia rolnicza będzie musiała zostać zlokalizowana na nieruchomości należącej do podmiotu uprawnionego: prowadzącego gospodarstwo rolne lub działalność związaną z przetwórstwem rolno-spożywczym. Ponadto konieczne będzie wykorzystywanie w niej substratu pochodzącego z gospodarstwa rolnego lub zakładu przetwórstwa rolno-spożywczego, na terenie, którego zlokalizowana jest instalacja. Projekt wskazuje, że wykorzystywany w biogazowni rolniczej substrat nie musi w całości powstawać w tym miejscu, a dopuszczalne jest korzystanie z substratu pochodzącego z innych miejsc. Jednakże zgodnie z założeniami określonymi w uzasadnieniu do projektu Specustawy: „Niedopuszczalna jest sytuacja, w której substrat będzie pochodził wyłącznie z innych miejsc niż gospodarstwo rolne lub zakład przetwórstwa rolno-spożywczego na którego terenie zlokalizowana jest biogazownia rolnicza.”

Po drugie – w przypadku, gdy przedmiotem działalności w tej biogazowni będzie wytwarzanie energii elektrycznej – wówczas łączna moc zainstalowana elektryczna nie będzie mogła przekroczyć 3,5 MW. Natomiast w przypadku, gdy przedmiotem tej działalności będzie wytwarzanie ciepła – wówczas łączna moc osiągalna cieplna w skojarzeniu nie będzie mogła przekroczyć 10,5 MW. Analogicznie, w przypadku wytwarzania biogazu rolniczego – roczna wydajność produkcji biogazu rolniczego nie będzie mogła przekroczyć 14 mln m3, a w przypadku wytwarzania biometanu – roczna wydajność produkcji biometanu z biogazu rolniczego nie będzie mogła przekroczyć 8,4 mln m3.

Projekt określa, że w sytuacji, gdy podmiot posiada na terenie jednej gminy kilka biogazowni rolniczych, to łączna ich moc i wydajność (zsumowana) nie będzie mogła przekraczać limitów określonych powyżej. Specustawa zakłada bowiem, że powyższe warunki odnosić należy dla mocy i wydajności biogazowni rolniczych zlokalizowanych na obszarze danej gminy, do których tytuł prawny posiada ten sam podmiot uprawiony lub podmioty powiązane kapitałowo, czy też osoby bliskie.

Trzecim warunkiem skorzystania z ułatwień oferowanych przez Specustawę będzie wytwarzanie biogazu rolniczego, energii elektrycznej z biogazu rolniczego, ciepła z biogazu rolniczego lub biometanu z biogazu rolniczego przy wykorzystaniu wyłącznie substratów, których lista zostanie określona w rozporządzeniu wydanym przez Ministra właściwego do spraw rolnictwa w porozumieniu z Ministrem właściwym do spraw środowiska.

Powyżej określony katalog wymogów ma charakter zamknięty i jak czytamy w uzasadnieniu do Projektu: nie podlega wykładni rozszerzającej. Co jednak ważne, wszystkie te wymogi muszą zostać spełnione łącznie, by zainteresowany mógł skorzystać z szeregu ułatwień na etapie inwestycji i funkcjonowania biogazowni rolniczej.

Ograniczenia w zbyciu instalacji

Istotne są również przepisy ograniczające możliwość zbycia instalacji przez okres 10 lat od dnia w którym pozwolenie na użytkowanie biogazowni rolniczej stało się ostateczne. Zgodnie z projektowanym art. 7 przewiduje się sankcję nieważności czynności prawnej, która polega m.in. na zbyciu biogazowni rolniczej lub oddaniu jej w posiadanie innemu podmiotowi niż podmiot uprawniony lub na sprzedaży akcji lub udziałów lub na przeniesieniu całości praw i obowiązków w spółce osobowej lub polegająca na obciążeniu rzeczowo lub obligacyjnie akcji, udziałów lub praw i obowiązków w spółce osobowej, w taki sposób, że spółka handlowa przestanie spełniać warunki skorzystania z ułatwień przewidzianych w Specustawie w wyniku tej czynności.

Zakładane skutki regulacji

Mówiąc o kluczowych zmianach w obszarze funkcjonowania biogazowni rolniczych, warto na koniec przedstawić zakładany przez autorów Projektu efekt jego wprowadzenia w życie:

Według projektodawcy, będzie to:

1. zwiększenie poziomu bezpieczeństwa energetycznego i niezależności obszarów wiejskich, które zajmują niemal 93% powierzchni Polski, gdzie mieszka lub prowadzi działalność około 30% wszystkich odbiorców energii,
2. zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w polskim miksie energetycznym, a przez to także obniżenie emisji szkodliwych substancji do atmosfery,
3. obniżenie kosztów działalności rolniczej, co będzie skutkiem niższych kosztów energii związanych z korzystaniem ze stabilnego odnawialnego źródła energii w oparciu o lokalnie dostępny substrat, a także wprowadzonym ułatwieniom w zakresie wykorzystania produktu pofermentacyjnego jako nawozu,
4. aktywizacja lokalnej przedsiębiorczości wykorzystującej energię elektryczną lub cieplną lub biogaz z biogazowni rolniczej,
5. powstanie nowych miejsc pracy,
6. rozwój lokalny,
7. potencjalne zwiększenie wpływów do budżetu gminy tytułu podatków, dzięki którym, gmina będzie mogła finansować inwestycje potrzebne i przyjazne mieszkańcom.

Ostateczny kształt ustawy poznamy zapewne nieprędko, z uwagi na trwające dopiero konsultacje społeczne Projektu.