Przedsiębiorca jak konsument

Z dniem 01 stycznia 2021 roku wchodzi w życie ustawa z dnia 31 lipca 2019 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych („Ustawa”), która wprowadza zmiany do wielu różnych ustaw. Wprowadzane zmiany obejmują także sytuację prawną przedsiębiorców – osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, lecz wyłącznie, gdy zawierają one umowę, z której treści wynika, że umowa nie posiada dla danej osoby charakteru zawodowego.

Ustawa wprowadza stosowanie kilku przepisów dotyczących ochrony konsumenta wobec osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej („CEIDG”).

Zmiany w przepisach prawa

Zmiany wprowadzone na podstawie Ustawy dotyczą stosowania następujących przepisów o konsumencie do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o CEIDG:

1. Przepisy art. 385¹–385³ Kodeksu cywilnego, tj. dotyczące niedozwolonych postanowień umownych (klauzul abuzywnych);
2. Przepisy dotyczące rękojmi za wady rzeczy sprzedanej – z zastrzeżeniem wyłączenia stosowania kilku przepisów dotyczących rękojmi za wady;
3. Przepisy art. 576¹ – 576⁴ Kodeksu cywilnego, tj. dotyczące roszczenia sprzedawcy w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej;
4. Przepisy art. 27 – 38 ustawy z dnia z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, tj. dotyczące prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów.

Najistotniejsze zmiany obejmują wobec takiego przedsiębiorcy:

1. Prawa powoływania się przez przedsiębiorcę na niedozwolone postanowienia umowne, co oznacza, iż postanowienia umowy nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy;
2. Uprawnienia jak dla konsumenta z rękojmi za wady rzeczy, w tym stosowania przepisu art. 556² Kodeksu cywilnego, który stanowi o tym, że jeżeli wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego – przy czym nadal w takiej sytuacji będzie możliwe ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi (nie stosuje się przepisu art. 558 § 1 zdanie drugie Kodeksu cywilnego);
3. Możliwości skorzystania z prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa w terminie 14 dni bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów.

Charakter zawodowy

Istotnym w tym zakresie jest fakt zawierania umowy przez osobę fizyczną bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą w sytuacji, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o CEIDG.

Przedsiębiorca będzie objęty dodatkową ochroną w przypadku, gdy z treści tej umowy wynika, że działalność gospodarcza nie posiada dla niego charakteru zawodowego. Natomiast brak charakteru zawodowego ma wynikać w szczególności (katalog otwarty) z przedmiotu wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o CEIDG.

Zatem ocena, czy dany przedmiot działalności nie jest objęty dla przedsiębiorcy charakterem zawodowym będzie dokonywana głównie przez zakres prowadzonego przez przedsiębiorcę przedmiotu działalności wpisanego w CEIDG.

Przykładowo:

1. W sytuacji, gdy przedsiębiorca, o którym mowa powyżej, zajmujący się zawodowo sprzedażą artykułów budowlanych kupi od przedsiębiorcy (spółki akcyjnej) ekspres do kawy dla pracowników biura to będzie objęty dodatkową ochroną, bowiem udostępniony w CEIDG przedmiot działalności tego przedsiębiorcy (kody PKD) nie wskazuje, aby prowadził on w tym zakresie działalność zawodową;
2. W sytuacji, gdy przedsiębiorca, o którym mowa powyżej, zajmujący się zawodowo sprzedażą artykułów budowlanych kupi od przedsiębiorcy (spółki akcyjnej) artykuły budowlane (np. cegły) to nie będzie objęty dodatkową ochroną, bowiem udostępniony w CEIDG przedmiot działalności tego przedsiębiorcy (kody PKD) wskazuje, że przedsiębiorca prowadzi w tym zakresie działalność zawodową.

Jednakże dokonanie tej oceny będzie musiało w większości przypadków mieć indywidualny charakter i wymagać będzie dokonania odrębnej analizy, bowiem posłużenie się przez ustawodawcę zwrotem „w szczególności” przy wskazaniu przedmiotu działalności w CEIDG oznacza, że nie jest to jedyna przesłanka do dokonania oceny czy umowa ma charakter zawodowy dla danego przedsiębiorcy, a katalog tych przesłanek jest katalogiem otwartym.

Podsumowanie

Wprowadzenie omówionych regulacji wg uzasadnienia Ustawy ma na celu przeciwdziałanie problemowi, iż opisany w niniejszym artykule przedsiębiorca nie może skorzystać z ochrony konsumenckiej, gdy nie działa w charakterze zawodowym, mimo, że znajduje się w tym zakresie w tej samej sytuacji, w jakiej znajduje się konsument (z założenia podmiot nieprofesjonalny). Ponadto, przedsiębiorcy korzystający z tak przyznanej ochrony nie byliby jednak objęci ochroną instytucjonalną konsumentów, sprawowaną przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz rzeczników powiatowych.

W związku z wejściem w życie powyższych przepisów z dniem 01 stycznia 2021 roku wiele przedsiębiorców powinno zweryfikować i dostosować wewnętrzną dokumentację używaną w stosunku do osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą pod kątem ich zgodności z nowym stanem prawnym, w szczególności rekomenduje się dokonanie weryfikacji treści stosowanych umów, regulaminów oraz ogólnych warunków umów.